«هر موضوع مهم، باید ضرورت پرداختن داشته باشد».

«دلاور»

مقدمه

در دنیای پژوهش و جست و جوی علمی، موضوعات مختلف، متعدد و متنوعی، با درجات متفاوت، مطرح می شوند. همان طور که در مباحث قبل اشاره کردیم، پژوهش با موضوع مناسب، عنوان دقیق، بیان صحیح مسئله و مرتبط و فاخر و سپس اهداف (اصلی و جزئی)، سؤالات (اصلی و فرعی) و فرضیات (اهم و اخص) به پیش می رود. در برخی تحقیقات، فقط اهداف بعد از بیان مسئله می آیند(مانند تحقیقات کیفی که بیشتر در تحلیل و بررسی متون استفاده می شوند) و در تحقیقات کاربردی،1 مقایسه ای2 و توصیفی، سؤالات و فرضیات، مورد استفاده قرار می گیرند که به این موارد پرداختیم؛ گر چه انواع تحقیق و دسته بندی های آن را در بخش های بعد با مثال بیان خواهیم کرد.

در تکمیل بخش اول تحقیق، یعنی طرح تحقیق، مقوله های اهمیت تحقیق، ضرورت تحقیق تعاریف مفهومی و عملیاتی مطرح می شوند که در این بحث، به آنها می پردازیم.

اهمیت و ضرورت تحقیق

مقوله ای که در تحقیق بسیار قابل توجه است، مقوله اهمیت و ضرورت تحقیق است. بسیاری از محققان، معتقدند که این دو مقوله، مجزا از هم هستند(دلاور، 1379، ص21)؛ یعنی وقتی از اهمیت تحقیق سخن می گوییم، یعنی این تحقیق از نظر چه ابعاد و مؤلفه هایی مهم است.

در یک نگاه کلی، پژوهش گر،3 اهمیت تحقیق خود را با نوع مسئله ای که انتخاب کرده، بیان می کند؛ اما باید مشخص کند که این تحقیق، در چه زمینه ای از اهمیت بیشتری برخوردار است و این امر، می تواند حتی در ارائه طرح تحقیق، بررسی ادبیات و پیشینه تحقیق،4 نقش اساسی ایفا کند (خاکی،1384، ص28)؛ همان گونه که شناخت مسئله اصلی تحقیق، نشان گر ردیابی اصیل در تحقیق است(sekaran , 1992 ,p.43).

چند نکته

1. متأسفانه اغلب تحقیقات و پایان نامه ها، در بخش اول، به خوبی تبیین نمی شوند.

2. بعضی محققین یا دانشجویان، اگر هم به بخشی تحت عنوان اهمیت و ضرورت می پردازند، به ورطه جملات شعاری، کلیشه ای یا رونویسی از کار دیگران که پر از کلی گویی و مبهم نویسی است، می افتند.

3. بعضی نیز این دو مقوله (اهمیت و ضرورت) را از هم تفکیک نمی کنند.

4. در برخی پایان نامه ها و پژوهش ها مشاهده می شود، که چون محقق با این دو مقوله (اهمیت و ضرورت) آشنا نیست، در مطلبی که نگاشته، اصلاً به این دو مبحث نپرداخته و به نوعی، ادامه بیان مسئله یا مقدمه است.

5. گاهی نیز اگر مطالب مقدمه، بیان مسئله، اهمیت و ضرورت را کنار هم بگذاریم، خیلی قابل تفکیک نیستند.

اهمیت تحقیق از نظر تئوری

پژوهش گر در نگارش اهمیت تحقیق خود که اغلب 5/1 الی 2 صفحه A4 است، باید بتواند با توجه به دانش و ادبیات موجود، دلایل مهم بودن مسئله تحقیق را بیان کند. او برای این کار، باید نشان دهد که تحقیق مزبور، از دیدگاهی جدید و خلاقانه به مسائل نگاه می کند.

بیان اهمیت موضوع تحقیق، باید بتواند اهمیت و ارزش تحقیق را نسبت به نظریه های موجود، به اثبات برساند. اغلب پژوهش گران در مطالعات خود، متوجه جای خالی موضوعی می شوند و تحقیق مزبور باید این کمبود را جبران کند. اگر تحقیق در زمینه ای است که تئوری، سیر تکاملی خود را پیموده است، در آن صورت، تحقیق می تواند آزمون مهمی از تئوری آن باشد و یا امکان دارد پژوهش گر از مفاهیم یا اصولی استفاده کند که پژوهش گران قبلی استفاده کرده اند و پرسش های خود را همانند پرسش هایی که آنها در تحقیقات پیشین به کار گرفته اند، تنظیم کند؛ ولی داده ها از گروه های متفاوت جامعه، زمان دیگری جمع آوری می شود. از این رو، نتایج حاصل از تحقیق، می تواند موجب گسترش تئوری پیشین گردد(خاکی، 1384، ص 28).

بنابراین، در نگارش اهمیت تحقیق در فصل اول که همان طرح یا کلیات پژوهش است، محقق، 5/1 صفحه مستند با ارجاعات اصیل، پیرامون مؤلفه های اهمیت موضوع استدلالات خود را می نگارد.

...